کم خونی چیست و چگونه درمان می شود؟

کم خونی  چیست؟

بیشی از نیمی از جمعیت جهان کم خونی دارند و فقر آهن شایع ترین علت آن است.

آهن یک ماده معدنی است که بدن برای رشد و نمو به آن نیاز دارد.بدن شما از آهن برای ساخت هموگلوبین استفاده می کند.

بیشتر آهن در بدن برای ساخت این پروتئین استفاده می شود و مابقی آن در کبد،طحال و مغز استخوان ذخیره می شود.

کمخونی بسته به علت ایجاد آن انواع مختلفی دارد:

• کم خونی فقرآهن که شایع ترین نوع است
• کم خونی آپلاستیک  
• تالاسمی
• کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ها
• کم خونی داسی شکل

علائم عمومی کم خونی شامل:

• ضعف و بی حالی
• رنگ پریده
• ریزش مو
• تنفس سطحی و سریع
• سردی دست و پا
• درد قفسه سینه و تپش قلب
• سردرد
• عدم تمرکز و کاهش یادگیری

علل مختلفی می توانند منجر به کم خونی شوند:

• بدن به اندازه کافی گلبول قرمز یا هموگلوبین نمی سازد
• خونریزی وجود دارد و سرعت ساخت گلبول قرمز به اندازه سرعت از دست رفتن آن نیست.
• بدن گلبول های قرمز و هموگلوبین خود را تخریب می کند.

انواع مختلف کم خونی علل متفاوتی دارند:

•  کم خونی ناشی از فقر آهن-- مغز استخوان برای ساخت هموگلوبین نیاز به آهن دارد و در نبود آهن به میزان کافی بدن نمی تواند  هموگلوبین بسازد. در مواردی مثل بارداری که میزان آهن موردنیاز افزایش می یابد ،خونریزی قاعدگی شدید، بیماری های مزمن مثل سرطان، زخم های گوارشی، جراحات و به دنبال مصرف مزمن و طولانی برخی مسکن ها خصوصا آسپیرین می تواند رخ دهد.
• کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ها--- در کنار آهن بدن برای ساخت گلبول قرمز نیاز به فولات و ویتامین ب12 هم دارد. برخی افراد توانایی جذب ویتامین ب12 را ندارند و منجر به نوع خاصی از کم خونی به نام آنمی پرنسیوز می شود.
• کم خونی ناشی از بیماری های التهابی -- التهاب مزمن می تواند باعث ممانعت از ساخت گلبول قرمز در مغز استخوان می شود مانند روماتیسم مفصلی، سرطان ها، بیماری های کلیوی، بیماری التهابی روده و حتی کم کاری تیروئید
• و سایر بیماری ها که عموما ژنتیکی هستند مثل آنمی داسی شکل و تالاسمی 
• کم خونی آپلاستیک که در اثر عفونت یا مسموم شدن و یا بیماری های خودایمنی و مصرف برخی داروها باعث سرکوب ساخت تمامی رده های سلولی در مغزاستخوان می شود و یک بیماری نادر و کشنده است.

مکمل های مختلفی از آهن وجود دارند که بر اساس جذب و عوارض گوارشی با یکدیگر تفاوت دارند.

از آنجا که آهن می تواند عوارض گوارشی نظیر یبوست و دل پیچه و تهوع و حتی خونریزی گوارشی ایجاد کند و در غلظت های بالا نوعی سم برای بدن محسوب می شود ، بسیاری از فرمولاسیون ها برای کاهش این عوارض املاح مناسبتر آهن را در خود دارند.

از بین املاح و فرمولاسیون های مختلف بهترین جذب را آهن سوکروزومیال مثل سیدرال و سپس آهن لیپوزومال و آهن بیس گلایسینات دارند که علاوه بر جذب مناسب عوارض گوارشی به مراتب کمتری هم دارند.

فروس سولفات و فروس فومارات جذب خوبی دارند اما عوارض گوارشی آن ها معمولا منجر به عدم استفاده بیمار می شود.

در برخی بیماران که تحمل دوز خوراکی آهن را ندارند و یا نیاز به دوز سریعتری از آهن دارند از اشکال تزریقی استفاده می شود که به دلیل دوز بالا احتمال شوک آنافیلاکسی برای آنها وجود دارد و حتما تحت نظر پزشک و در مراکز درمانی و به طور رقیق شده در سرم نمکی و عموما به صورت هفتگی تزریق می شوند. 

بهترین زمان مصرف مکمل آهن:بهتر است آهن با معده خالی استفاده شود و حداقل دو ساعت قبل و بعد از آن نوشیدنی های حاوی کافئین و لبنیات میل نشود.

همچنین آهن باعث کاهش جذب و اثربخشی لووتیروکسین می شود و لذا حداقل 4 ساعت فاصله بین دو دارو لحاظ شود

ویتامین سی باعث افزایش جذب آهن می شود.

بهترین زمان مصرف شبها دو ساعت پس از شام می باشد

در برخی افراد مصرف یک روز در میان مکمل آهن هم به اندازه مصرف هر روزه موثر دیده شده.

برای متعادل سازی میزان آهن در خون باید حداقل شش ماه مکمل آهن مصرف شود و فرم ذخیره ای آهن در خون که فرتین نام دارد ( آهن متصل به پروتئین) باید به مقادیر نرمال برسد.

مکمل های آهن را مانند سایر داروها از دسترس کودکان دور نگه دارید. مسمومیت با آهن می تواند کشنده باشد.

 در جدول زیر میزان آهن مورد نیاز روزانه با در نظر گرفتن سن و جنسیت مشخص شده است:

در بارداری میزان نیاز به آهن به 27 میلی گرم در روز می رسد.